İŞİD-in Mosuldakı qətliam quyuları

İllərdir itkin düşən yaxınlarından xəbər ala bilməyən minlərlə İraq türkməni yaxınlarının cəsədlərinin İŞİD-in “qətliam quyusundan” çıxarılmasını gözləyirlər.

Terror təşkilatı İŞİD Telafer rayonundan təxminən 10 kilometr cənubda yerləşən və yerli xalq arasında “Allav Anter” quyusu kimi tanınan, dərinliyi 100 metrdən çox olan quyuya “Cəhənnəm quyusu” adını verib. İŞİD 9 iyun 2014-cü ildə bölgəni nəzarət altına aldıqdan sonra öldürdükləri minlərlə insanı bu quyuya atıb. Türkmənlər İŞİD tərəfindən qaçırılan və aqibəti haqqında məlumat ala bilmədikləri yaxınlarının bu quyuya atıldığını bildirir.

Türkmən qurumlarının, dərnəklərinin və qeyri-hökumət təşkilatlarının təşəbbüsü ilə bu kütləvi məzarlıq 10 ildən sonra İraq hökuməti tərəfindən açılıb və cəsədlər çıxarılmağa başlanıb.

Türkməneli Əməkdaşlıq və Mədəniyyət Fondunun rəhbəri Turhan Ketene verdiyi açıqlamada terror təşkilatı İŞİD tərəfindən kütləvi məzarlığa çevrilən bu dərin quyuda 1000-dən çox Telafer türkməninin cəsədinin olduğunu bildirib.

T.Ketene terror təşkilatı İŞİD-in bölgəni nəzarətə götürdüyü 2014-2017-ci illər arasında minlərlə Telafər türkmənini qaçırdığını və onların taleyi ilə bağlı heç bir məlumat olmadığını qeyd edib.

Quyunun kütləvi məzarlıq olduğunu 6 il əvvəl hökumət rəsmilərinə çatdırdıqlarını bildirən Ketene son vaxtlar başlayan cəsəd və qalıqların çıxarılması prosesinin davam etməsini istəyib.

Beynəlxalq insan haqları bəyannaməsinə görə İŞİD-in burada insanlığa qarşı kütləvi qətllər törətdiyini xatırladan Ketene cəsədlərin çıxarılması işlərinə ara verilməməsini və minlərlə itkin düşmüş şəxsin cəsədinin ən qısa zamanda tapılmasını istəyib.

Telafer rayon bələdiyyə başçısı Halil Muhsin isə qeyri-hökumət təşkilatlarından aldıqları məlumat və sənədlər əsasında quyuda 1500-dən çox cəsədin olduğunu təxmin etdiklərini bildirib.

Quyudakı cəsədlərin qalıqlarının çıxarılması üçün işlərin təxminən ay yarımdır davam etdiyini bildirən Muhsin kütləvi məzarlıqda hələ də çox sayda itkin düşmüş şəxsə aid cəsədin olduğunun təxmin edildiyini vurğulayıb.

Muhsin Telafərdə tapılan quyudan başqa bir çox kütləvi məzarlığın olduğunu, lakin hələ də aşkar edilmədiyini bildirib.

Çıxarılan cəsədlər arasında çox sayda uşaq və qadına aid qalıqlar olduğunu bildirən Muhsin işlərin sürətləndirilməsini və DNT analizinin aparılmasını istəyib.

Türkməneli Əməkdaşlıq və Mədəniyyət Fonduna bağlı Türkməneli İnsan Haqları Mərkəzinin Telafer koordinatoru Əli Həbib terror təşkilatı İŞİD-in daha əvvəl yayımladığı görüntülərə və bölgə xalqından olan şahidlərin ifadələrinə əsasən quyuda öldürülən türkmənlərin cəsədlərinin olduğunu bildirib. Həbib 2017-ci il dekabrın 9-da İŞİD-in bölgədən çıxarılması və Mosulun geri alınmasından dərhal sonra bu kütləvi məzarlıq ilə bağlı hökumətin mühüm orqanlarına müraciət etdiklərini və İraq Baş Nazirliyinə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatına, İraq İnsan Haqları və Baş nazirliyə bağlı Şəhidlərin Hüquqları Təşkilatına sənədləri təqdim etdiklərini qeyd edib.

Apardıqları araşdırmalara və mərkəzlərinə edilən müraciətlərə görə Telaferdə 1300-dən çox türkmənin taleyi ilə bağlı məlumat olmadığına diqqət çəkən Həbib bu dərin quyuda minlərlə cəsədin olduğunu təxmin etdiklərini ifadə edib. Təxminən ay yarım davam edən iş zamanı quyudan 200-dən çox cəsəd qalıqlarının çıxarıldığını bildirən Həbib qalıqların DNT analizi aparılması üçün İraq Səhiyyə Nazirliyinə göndərildiyini bildirib. Həbib quyudakı kütləvi məzarlığın İŞİD-in bölgədən təmizlənməsindən sonra Mosulda tapılan ən böyük kütləvi məzarlıq olduğunu bildirib. Həbib toz fırtınası və isti havanın işləri çətinləşdirdiyini söyləyib. “Cəsəd axtarışı çətin şəraitdə aparılır. Yaxınlarını itirən minlərlə insan buradakı işləri yaxından izləyir. 10 il gözləmək asan deyil”, - deyə o bildirib.

Terror təşkilatı İŞİD 2014-cü ilin iyun ayında Mosul, Səlahəddin və Enbarı bütünlüklə, Diyalə və Kərkük şəhərlərinin isə bir hissəsini ələ keçirib və bu bölgələr illər ərzində terror təşkilatından geri alınıb. İraqın keçmiş baş naziri Heydər əl-İbadi 2017-ci il dekabrın 9-da terror təşkilatına qarşı qələbəsini elan edib.