Anadolunun ən qədim irsi - Türkiyə muzeyləri

Türkiyənin saysız-hesabsız görkəmli muzeyləri baxımından İstanbulun əhəmiyyəti danılmazdır. Müxtəlif sahələr üzrə muzeyləri ilə zəngin bir xalqın mədəniyyət paytaxtı olan İstanbulda demək olar ki, hər bir maraq sahəsinə aid bir muzey var. Ancaq şəhərdə vaxtınız məhduddursa, İstanbul Arxeologiya Muzeyləri dəyərli bir yerdir. Bu nəhəng kompleksddə heykəllərdən ibarət heykəllər kolleksiyası var, bunlardan biri də binanın özüdür və bir çox ilkləri, dünyanın ən qədim məhəbbət şeiri, tarixdə məlum olan ən qədim yazılı sülh müqaviləsi və ən qədim məlum qanun kolleksiyası, eləcə də heykəllər, Antik dövr və Sidon sarkofagi, nadir sənət əsərlərini özündə cəmləşdirir. İstanbulda muzey araşdırmalarını özündə birləşdirən sənət turu üçün İstanbul Modern, İstanbul Şəkil və Heykəl Muzeyi, Pera Muzeyi və Sakıp Sabancı Muzeyi və digərlərini ziyarət edə bilərsiniz.

Anadolu daxilində daha az tanınan, lakin bölgənin mədəni təkamülünü işıqlandıran və bəzən sosial layihələrə çevrilən əhəmiyyətli muzeylər var. Hətta bəzi kiçik kəndlərdə Avropa Şurasının Muzey Mükafatı ilə tanınan muzeylər var. Türkiyənin böyük şəhərlərində antik dövrün qüdrətli padşahlarının, qədim sivilizasiyaların və əfsanələri günümüzün rəvayətlərini formalaşdıran hekayələrin qalıqlarını saxlayan qurumlar var. Məsələn, Türkiyənin şimal-qərbində, Çanakkaledeki Troya Muzeyi əfsanəvi Troya müharibəsinin povestini və köklü insan irsini – Homerin “İliadası” vasitəsilə bizə gələn hekayəni təqdim edir. 2020-ci ilin Avropa Muzeyi və 2020/2021 Avropa Muzey Akademiyasının Xüsusi Mükafatının qalibi olan bu təsir edici muzey Troyanın həyatı və arxeoloji tarixini, qazıntılardan əldə edilən artefaktlarla Troas bölgəsində iz qoymuş mədəniyyətləri əks etdirir.

İnsana təsir edən qədim şəhərlər və muzeylərlə bəzədilmiş Türkiyənin Ege bölgəsinə səyahət sivilizasiya tarixinə səyahətdir. İzmir Arxeologiya Muzeyindən Berqama Muzeyinə və Afrodisias Muzeyindən Bodrum qalasındakı Bodrum Sualtı Arxeologiya Muzeyinə qədər bu torpaqlar hər addımda zəngin sərvətlərə, qədim sivilizasiyaların izlərinə malikdir. Türk Rivierasının ürəyi olan Antalyada siz geniş açıq səma altında muzeyə bənzər bir şəhər və Likiya, Pamfiliya və Pisidiya kimi üç qədim mədəniyyət bölgəsinə həsr olunmuş sənət məbədi olan Antalya Arxeologiya Muzeyini tapa bilərsiniz. Antalya Arxeologiya Muzeyinin kolleksiyasındakı əsərlərin çoxu bölgədəki qazıntılardan əldə edilib və xüsusilə Pergedə tapılan Roma Dövrünə aid heykəllər və buradakı nadir tapıntılarla dünyanın ən əhəmiyyətli muzeylərindən biri hesab edilir. Antalya Arxeologiya Muzeyi 1988-ci ildə Avropa Şurasının İlin Muzeyi adını daşıyır.

Türkiyənin paytaxtı və ölkənin ürəyi olan Ankarada qeyri-adi kolleksiyası olan və 1997-ci ildə Avropada İlin Muzeyi adına layiq görülmüş Anadolu Sivilizasiyaları Muzeyini tapa bilərsiniz. Dünyanın sayılıb-seçilən muzeyləri arasında Paleolit Dövrü, Kalkolit Dövrü, Erkən Tunc dövrü, Assuriya Ticarət Koloniyaları Dövrü, Erkən Hetit və Hetit İmperatorluğu Dövrü, Hitti Krallığı, Hitti Krallığı, Laartiya dövrünə aid bölmələri ilə qədim Anadolu sivilizasiyalarına işıq salır. Hitilərdən Frigyalara qədər köklü qədim sivilizasiyaların məskunlaşdığı Türkiyənin İç Anadolu Bölgəsində Eskişehir, Konya, Kapadokya, Nevşehir, Çorum kimi şəhərlərdə onlarla muzey yaradılıb.

Ölkənin cənub-şərqində dünyanın ən böyük mozaika muzeylərindən biri olan Gaziantepdəki məşhur Zeuqma Mozaika Muzeyi və dünyanın ən geniş Neolit kolleksiyasına və Göbeklitepenin surətinə malik Şanlıurfa Arxeologiya Muzeyi yerləşir.

Türk Arxeologiyasının Qızıl Dövrü

Anadolu muzeylərin və qədim şəhərlərin xəzinəsidir, ölkənin 21 mədəni irsi UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Adıyamandakı Nemrut dağı, Ankaradakı Gordion Antik Şəhəri, Kapadokya-Nevşehirdəki Göreme Milli Parkı və Çorumdakı Hattuşa da daxil olmaqla, ölkə daxilində çoxsaylı irs obyektləri görmək olar. Sivadakı Divriği Ulu Məscidi və Xəstəxanasından Edirnedəki Selimiye Külliyesi ilə Diyarbakır qalası və Hevsel bağları mədəni landşaftına qədər bir çox tikili və obyektlər ciddi şəkildə qorunur, Anadolu torpağının dərinliklərində qorunan əsərlər intensiv arxeoloji fəaliyyətlərlə üzə çıxarılır.

Mədəni irsin davamlılığını təmin etmək üçün tarixi məkanlarda apardığı arxeoloji qazıntılar və bərpa layihələri ilə diqqət çəkən Türkiyə, 2024-cü ili Arxeologiyanın Qızıl Çağı elan etdi. Türkiyədə arxeoloji qazıntı və tədqiqatların sayının bu ilin sonuna kimi 750-yə, 2026-cı ilə qədər isə 800-ə çatacağı gözlənilir. Üstəlik, bu yay mövsümündən etibarən, Ege və Aralıq dənizi sahillərində yerləşən Troya, Efes, Olimpos, Faselis, Syedre, Perge və Aspendos da daxil olmaqla əhəmiyyətli qədim şəhərlər, Gecə Muzeyi Layihəsi təşəbbüsü çərçivəsində gün batdıqdan sonra ziyarət edilə bilər.